محسن پورسيدآقايی *

خبر لايحه پيشنهادی شهرداری براي تعيين نرخ بهای خدمات معابر خاص كه در دو روز اخير با عنوان ناصحيح «عوارض تونل ها» در فضای رسانه ای منتشر شد، واكنش های مثبت و منفي زيادی را به دنبال داشت. اين فرصت ناخواسته را مغتنم می شمارم تا چند جمله ای در اين باره با شهروندان عزيز تهران گفتوگو كنم. اما قبل از اينكه به اصل موضوع بپردازم، چند نكته را به طور گذرا اشاره ميكنم.

۱) آنچه خبرگزاری مهر در اين باره منتشر كرده و منبع بقيه رسانه ها قرار گرفته، حاوی حداقل سه دروغ است. مهمترين دروغ، پيشنهاد رقم «حداقل سه هزار تومان» در حالی كه در پيش نويس لايحه پيشنهادی، رقم ۴۰۰ تومان برای تونل رسالت  و ۸۰۰ تومان برای تونل های نيايش، توحيد، شهدای غزه و طبقه دوم بزرگراه صدر پيشنهاد شده است كه در صورت نداشتن معاينه فنی برتر (و داشتن معاينه فني عادي) به ترتيب به ۵۰۰ و ۱۰۰۰ تومان افزايش مي يابد. بنابراين «حداقل ۳۰۰۰ تومان» دروغ است و واقعيت «حداكثر ۱۰۰۰ تومان» است.

۲) برخلاف آنچه رسانه های سياسی مخالف شورا و شهرداری القا كرده اند، اين پيشنهاد اساسا مربوط به اين دوره نيست.دقيقا چهار سال قبل در همين ايام، جناب آقای قاليباف شهردار محترم وقت تهران در نامه شماره ۱۱۵۳۳۹۷ مورخ ۹۳/۱۰/۲۴ لايحه ای را با عنوان «مجوز اخذ عوارض تردد از معابر خاص شهری» به شورای شهر ارائه كردند كه در آن برای همين معابر پيشنهاد اخذ عوارض مطرح شده است. لايحه اصلاحي آن نيز در تاريخ ۹۵/۴/۱۶ به شماره ۴۵۵۶۸۳ تقديم شورای وقت شده، هرچند نهايتا به صحن شورا نرسيده است.

۳) عزيزانی كه به غلط گفته اند اين طرح مربوط به اين دوره شورا و شهرداری بوده، بهتر است به برنامه پنج ساله دوم شهرداری (مصوب شورای شهر) مراجعه كنند و ماده ۱۵۸ آن را بخوانند. در اين ماده، شهرداری تهران موظف شده كه لايحه ای را برای اخذ هزينه های استفاده از زيرساخت های شهری همچون پلها و تونل ها به شورا ارائه كند. اين مصوبه شورای اسلامی شهر تهران هنوز تغيير نكرده و به جای خود باقي است، و اگر ايرادی به آن وارد است تصويب كنندگان آن بايد پاسخ بدهند.

۴) آن عضو محترم شورا كه ارائه اين موضوع را به بنده نسبت داده اند، كافي است به مصاحبه های ديگر اعضای محترم شورا در يك سال اخير در اين باره مراجعه كنند تا مشخص شود كه موضوع عوارض معابر خاص، اساسا نه توسط اينجانب، بلكه بارها توسط ديگر اعضای شورای پنجم و حتي اعضای شورای چهارم مطرح شده است. عجيب است كه تا اين حد شاهد تغيير موضع بدون تغيير موضوع هستيم و حال آنكه در زمانه امروز، حافظه رسانه ها و شبكه های اجتماعي به ما اجازه فراموش كاری و تغيير موضع ناگهانی نمی دهند. در هرحال به نظر ميرسد كه اصل اين بحث مورد اجماع اكثر تصميم گيران قبلی و فعلی مديريت شهری بوده، اما كسی حاضر به پرداخت هزينه سياسی و اجتماعی پيگيری آن نبوده است.

۵) اصل لايحه ای كه در خبر تحريف شده خبرگزاری مهر به آن اشاره شده، ابتدائا توسط معاونت حمل و نقل تهيه نشده است. اين لايحه پس از پيگيری های صورت گرفته از سمت شورا، در نامه شماره ۳۹۶۹۷۵ مورخ ۹۷/۴/۲۴ از معاونت مالی و اقتصاد شهری (با امضای جناب آقاي حسينی مكارم، معاون مالي وقت شهرداری تهران) برای اينجانب ارسال شد و ما اصلاحات ضروری را در آن اعمال كرديم تا برای معاونت برنامه ريزی شهرداری ارسال شود.

۶) مهمترين اصلاحی كه معاونت حمل و نقل و ترافيك در اين لايحه اعمال كرد، تغيير ماهوی آن از « عوارض » به منظور كسب درآمد، به «خدمات بهای» به منظور تأمين هزينه های نگهداری بود و تاكيد بر اينكه مبالغ دريافتی صرفا بايد برای نگهداری همين تونل ها و توسعه حمل و نقل عمومي هزينه شود. مبالغ پيشنهادی نيز بر همين مبنا تغيير يافت و برخلاف ارقام كذبی كه منتشر شده، همه ارقام پيشنهادي كمتر از ۱۰۰۰ تومان است.

و اما سخني با كارشناسان، رسانه ها و عموم شهروندان محترم تهران؛

آيا وقت آن نرسيده است كه از خود بپرسيم پس از اين همه ساخت مترو و پل و اتوبان، چرا وضعيت ترافيك شهر تهران بهتر نشده و بلكه روز به روز بدتر می شود؟ آيا كسي پاسخی برای اين سوال دارد كه پس از دو دهه گسترش مترو در تهران، چرا ميزان استفاده از خودروی شخصی در شهر كمتر نشده كه هيچ؛ بيشتر هم شده؟ از همه صاحب نظران و كارشناسان دعوت ميكنم كه بگويند و بنويسند اگر مثلا ما همه خيابان های شهر را به دو برابر تعريض كنيم و ۱۰ بزرگراه ديگر هم در اقصانقاط شهر بسازيم، آيا فكر مي كنند مشكل ترافيك تهران حل می شود و ديگر همه خودروها به آسانی تردد ميكنند؟

مردم خوب تهران؛ همشهريان عزيز!

ما در شهرداری تهران ميراث دار شهری هستيم كه علاوه بر غول های تجاری و برج هايی كه آسمان شهر را خراش ميدهد، پر شده از پل ها و بزرگراه هايی كه شهر را جولانگاه خودروها كردهاند. نه براي توليد، نه براي شماره گذاری و نه براي مصرف خودروها، هيچ مانع موثری ايجاد نشده است. اكنون شهری داريم كه با پول فروش تراكم، در آن انواع سازه های خودرومحور ساخته اند و خيابان های آن تا كوچه و پسكوچه ها پر از خودروی شخصی شده است. زمين شهر پر از خودرو و هوای شهر پر از دود. در اين شهر، جای انسان كجاست تا قدمی بزند و نفسي بكشد؟

بنده را به عنوان خدمتگزار خود در حوزه حمل و نقل شهر، مواخذه كنيد كه چرا حمل و نقل عمومي كافي نيست و بايد بخش مالی شهرداری منابع كافي جذب كند و ما بيشتر و بهتر تلاش و مديريت كنيم تا وضع اتوبوسرانی و ظرفيت مترو افزايش يابد. اما از ما نخواهيد كه همچنان برای خودروها و خودروسواران فرش قرمز پهن كنيم. من شرمنده ام كه با آنچه به ارث برده ايم و كمك هايی كه از دولت نگرفته ايم، هنوز نتوانسته ايم اتوبوس های شهر را نو كنيم. اما افتخار ميكنم كه تا جايی كه خداوند ياری كند اجازه نخواهم داد خودروهای دودزا هوای شهر را كثيف كنند.

اينجانب با اتكا به تجربه های وطنی و جهانی معتقدم كه ما بايد تا می توانيم عرصه را بر خودروهای شخصی، محدود و درمقابل بر حمل و نقل عمومی و پاك، باز كنيم. اين اصلي ترين راه حل مسائل اساسی تهران همچون آلودگی هوا و ترافيك است. ما در برنامه هايی همچون طرح ترافيك جديد، طرح كاهش آلودگي هوا و كنترل فراگير معاينه فنی به دنبال همين رهيافت بوديم. هرچند ممكن است ظاهرا برخی سياست ها با سختگيری به بخشي از جامعه همراه باشد، اما واقعيت اين است كه رسيدن به شهری كه پاك، زيست پذير، انسانی و برای همه باشد، چاره ای جز اين سختگيری ها ندارد. ضمن اينكه هزينه های حل مسائلی همچون ترافيك و آلودگی هوا بايد به جای همه شهروندان، بيشتر به عهده خودروسوارانی باشد كه چنين هزينه هايی را برای عموم شهروندان ايجاد ميكنند.

درباره اخذ بهای خدمات نگهداری معابر، برخي گفته اند مگر اين تونل ها تازه ساخته شده اند. بنده ميپرسم مگر آن زمانی كه ساخته شدند، با پول مردم همين شهر ساخته نشدند و اكنون مگر هزينه نگهداری آنها از جيب مردم همين شهر تأمين نميشود؟ در همين سال ۹۷ بودجه مصوب شورا برای نگهداری تونل نيايش و پل طبقاتي صدر بالغ بر ۱۴۰ ميليارد ريال بوده است. اين رقم را چه كسي و از چه منبعي تأمين كرده؟ آيا جز اين است كه اين پول از عوارضی كه همه ی مردم شهر مي پردازند، پرداخت مي شود؟ مردمی كه خودرو ندارند و خودروسوار نيستند، چرا بايد هزينه ی خودروسواری ديگران را بدهند؟ با اين توضيح، آيا عادلانه تر نيست كه هزينه نگهداری تونل ها را فقط كساني بپردازند كه از آنها استفاده ميكنند؟

سوال را صريح تر ميپرسم؛ مردمي كه در جنوب شهر زندگي ميكنند و به عمرشان پل صدر را نديده اند و نام تونل شهدای غزه را نشنيده اند، چرا بايد هزينه ی نگهداری آنها را پرداخت كنند؟ از هزينه ی ساخت آنها صحبت نميكنم كه سر به فلك ميكشد. هزاران ميليارد تومان از جيب عموم مردم تهران صرف ساخت پل طبقاتی صدر شد كه هيچ توجيه علمی نداشت و ترافيك را هم بدتر كرد. واقعا با چه توجيه كارشناسی و حتي چه توجيه شرعی می توانيم از جيب عموم شهروندان و ازجمله ساكنان جنوب شهر برای تسهيل تردد ساكنان شمال شهر هزينه كنيم؟ در مورد تونل ها هم همينطور؛ تقريبا همه تونل ها به قصد بهبود عبور و مرور كساني كه می خواهند به شمال شهر دسترسی پيدا كنند، احداث شده است. بگذريم كه برای اتوبان امام علي(ع) و تونل نيايش وام های كلان ارزی گرفته شد كه در همان دوره تسويه نشد تا به مديريت جديد شهری به ارث برسد و اكنون با نرخ فزاينده ارز موجب بدهی هزاران ميليارد تومانی شهرداری شده است. اگر پول ساخت آنها از جيب همه ی مردم اما به كام يك عده ی خاص تأمين شد، آيا حق و عدالت حكم نمی كند كه لااقل هزينه ی نگهداری آنها به جای همه، فقط از سوی خودروهايی كه از آنها عبور مي كنند، تأمين شود؟ شهرفروشی كدام است؛ آن يا اين؟

واضح است كه آنچه بنده عرض مي كنم، در نقطه ای فراتر از عوام زدگي های مرسوم و متداول قابل بحث است. به اعتقاد من، اينكه هزاران ميليارد تومان از جيب عموم مردم شهر تهران به نفع ساكنان برخي مناطق شهر هزينه كنيم و بعد شعار « پولی شدن تونل ها » عدالت بدهيم، عوام فريبی است. البته مي توانيم اخذ هزينه نگهداری تونل ها از خودروهای عبوری را بناميم و نگوييم كه همين حالا اين هزينه از همه حتي اتوبوس سواران و متروسواران گرفته ميشود. اما با اين طرز فكر، نميتوانيم انتظار داشته باشيم كه شهری عادلانه تر و همگانيتر داشته باشيم. شهر براي همه، آنجايی ميتواند تجلي عيني يابد كه جرات جراحی ترافيك شهر را داشته باشيم. اين تجربه ای است كه همه ی شهرهای بزرگ و كشورهای توسعه يافته يا در حال توسعه دنيا، از سر گذرانده اند. بدون جراحي هايي كه البته درد موقت هم دارد، تهران عزيز ما از رنج ترافيك و  آلودگی و بی عدالتی خلاص نخواهد شد.

* معاون حمل و نقل و ترافيك شهرداري تهران