مهندس احمد خرم – رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران در گفتگو یی رادیویی به تشریح وضعیت گذشته، حال و آینده صنعت ساختمان در ایران پرداخت و راهکارهای برون رفت از شرایط فعلی راتشریح کرد

با توجه به سابقه شما در حوزه ساختمان از زمان حضور در وزارتخانه تا تصدی سمت های مرتبط با با این حوزه، صنعت ساختمان از گذشته تاکنون چه تغییری کرده است؟

خرم: متاسفانه در صنعت ساختمان و در صنعتی سازی خیلی کند پیش رفتیم. در منطقه خاور میانه به عنوان اولین کشور با ساخت شهرک اکباتان وارد صنعتی سازی شدیم. این شهرک بعد از گذشت ۴۰ سال از ساخت و ساز، به صورت استوار ایستاده و مردم از این ساختمان ها بهره برداری می کنند و خوشالند که ساختمانی ویژه با عمر بیش از صد سال ساخته شده است. قبل از انقلاب متوسط عمر ساختمان های ما ۳۰ سال بود. در همان زمان آمریکایی ها ساختمان هایی با عمر متوسط ۳۲ سال داشتند. به خاطر بی توجهی و عدم کنترل ساخت و ساز، این موضوع به ۲۳ سال کاهش یافته است. این درحالیست که آمریکایی ها به عمر بالای ۱۰۰ سال دست یافتند.  

** اکنون شرایط در کشورمان چگونه است؟

خرم: در سال ۷۳ قانون نظام مهندسی ثبت شد و کنترل و نظارت شکل گرفت. در ۲۳ سال گذشته، ساخت وساز در کشور و خصوص در کلان شهرها با تحول جدی مواجه شده و در روستاها آیین نامه ۲۸۰۰ و مقررات ملی ساختمان کمابیش اجرا می شود اما آهنگ اجرای مقررات بسیار کند است. با توجه به حجم تخصص موجود در کشور که رتبه چهارم را داریم، انتظار جوامع تخصصی علمی و پژوهشی این است با تغییر در ضابطه و استاندارهای کشور، راه سه دهه را در پنج، شش سال طی کنیم.

امروزه نسل ششم ساختمان در دنیا مطرح است که به نام ساختمان انرژی صفر و یا ساختمان سبز شناخته می شود اما ما در نسل سوم هستیم و سه نسل از دنیا عقب افتادیم. سمینارها و همایش های ساختمان سبز داریم اما در عمل به مقررات ملی به خصوص مبحث ۱۹ که به کاهش انرژی و ایزولاسیون توجه دارد، بی اهمیت هستیم.

** سازمان نظام مهندسی چه برنامه‌ای برای نزدیک شدن به نسل جدید صنعت ساختمان و رفع موانع و مشکلات و نزدیکی به استاندارها دارد؟

خرم: سازمان نظام مهندسی جدا از بقیه کشور نیست. این سازمان هم دچار کم انگیزگی و بی انگیزگی است. در حال حاضر با طولانی شدن دوران انتقال استانداردها، دانش و وتکنولوژی نو به داخل کشور مواجه هستیم. با این حجم از نخبگان و متخصصان داخل کشور، باید الان حداقل ۲۰ هزار شرکت دانش بنیان داشته باشیم. شرکت های دانش بنیان، استارتاپ ها و مراکز رشد اساس رشد و توسعه کشور هستند.

** چه تلاش هایی برای حمایت از نخبگان مهندسی کشور رخ داده است؟

خرم: سازمان نظام مهندسی رسالت هایی دارد که یا تعطیل بوده و یا با درصد پایینی تحقق پیدا کرده است. مبحث نخست آموزش مهارت در سطح کارگران ماهر، تکنیسین ها و مهندسان است. امروز ۵ درصد از نیروها هم آموزش مهارتی ندیده اند. آموزش مهارت پیش نیاز ورود به بازار کار است. سازمان نظام مهندسی کشور به دنبال اجرای آموزش مهارت است. اما هنوز سازمان آموزش فنی حرفه ای آموزش می دهد. آموزش مهارت ساخت وساز باید توسط پیمانکاران و شرکت های توسعه گر و مشاوران انجام شود. آموزش مهارت باید به بدنه جامعه کشانده شوند. باید سازمان های مردم نهاد آموزش بدهند. وقتی با این دید به مسئله نگاه نشود، از ۱۰۰ درصد برنامه آموزشی ۵ درصد هم اجرا نمی شود و به طور صددرصد مهندسان مهارتی نخواهند داشت که بتوانند به صورت کارگاهی آن را اجرا کنند و مهارت اجرایی ندارند.

مسئله دوم کنترل کیفیت ساختمان ها است. کنترل کیفیت توسط سازمان نظام مهندسی، شهرداری و یا بیمه صورت می گیرد.  الان بیمه تضمین کیفیت است اما بازرسی انجام نمی شود. در برنامه داریم که کنترل و بازرسی را با دقت و به صورت تصادفی انجام دهیم.

مسئله دیگر این است که ناظرین ما وقتی گزارشی می دهند، دو؛ سه ماه باید دنبال گزارش بدوند تا حق الزحمه خود را بگیرند. بسیاری از ناظرین تنها از این محل معاش خود را تامین می کنند. معطلی دو، سه ماهه ناظر روی انگیزه و تلاش او تاثیر می گذارد. مسئله اثرگذاری استارتاپ ها و دانش بنیان ها هم که در جایگاه خودش اهمیت زیادی دارد.

سازمان نظام مهندسی تهران سالانه هفت هزار وام ۳۰ تا ۵۰ میلیون تومان به صورت قرض الحسنه به اعضا می دهد. این در حالی است که چنین وام هایی به یک نوآور و کارآفرین در صنعت ساختمان اعطا نمی شود. سازمانی که هفت، هشت هزار وام قرض الحسنه می دهد، قطعا می تواند دو هزار وام ۵۰ میلیونی به نخبگان و نوآوران صنعت ساختمان بدهد. این کار را اخیرا در سازمان نظام مهندسی شروع کردیم.

** بنابراین باید فرهنگ را در ساخت و ساز و استفاده از ساختمان ها عوض کنیم. چه برنامه ای برای تغییر فرهنگ ساخت و ساز در ذهن دارید؟ چگونه از رویکرد کسب درآمد به سمتی برویم که مصرف کننده برای مدت طولانی تری از ساختمان استفاده کند؟

خرم: فرهنگ استفاده از خدمات مهندسی به چهار مرجع بر می گردد که عبارتند از: اول، وزارت راه و شهرسازی به عنوان متولی امر؛ اگر این وزارتخانه حمایت نکند و قانون را در جهت بکارگیری هرچه بیشتر بخش خصوصی اصلاح نکند و به جای نظارت عالیه، دخالت کند، نظام مهندسی نمی تواند فرهنگ لازم را جا بیاندازد؛ بنابراین متولی باید احترام سازمان را داشته باشد.

دوم، عملکرد خود سازمان است؛ سازمان باید در راستای سرویس دادن و توجیه و خدمات رسانی به مردم و دلسوزی کردن برای آنها و رعایت اخلاق حرفه ای یعنی پایبندی به ضابطه و استانداردها، در مسیر خوبی حرکت کند. سازمان باید مردم را متوجه کند که خدمات من برای شما ارزش و افزوده ایجاد می کند و مال (مسکن) شما را احیا می کند. خدمات من باعث می شود در زمان زلزله آسیب نبینید. سازمان باید با متخلفان و ناظران متخلف برخورد جدی کند. کسی که مسئولیت نظارت و بازرسی دارد اما سرکار نمی رود، بازدید انجام نمی دهد و فقط برگه را امضا می کند و… همه اینها تاثیر منفی روی کارفرما و مالک خواهد گذاشت.

مساله سوم مالکین هستند که نفع آنی خود را درنظر می گیرند. شاید آنها در ساخت و ساز مثلا میلگرد و بتن کمتری استفاده کنند و فکر می کنند با هزینه کمتر ۱۰، ۲۰ و حتی ۱۰۰ هزار تومانی در متر مربع به نفع خودشان کار کردند اما آنها دراز مدت را نمی بینند.

چهارمین فاکتور هم اعضای سازمان هستند. در تهران ۱۲۰ هزار مهندس وجود دارد. در گذشته به اعضا خدمات رفاهی، آموزشی و خدمات کارشناسی کمتر داده شده است و حمایت حقوقی در بیمه، مالیات، امور بانکی و … به اعضا داده نشده است و آنها معتقدند وقتی خدماتی از سازمان نمی گیرند، چرا باید در سرنوشت آن دخیل باشند؛ بنابراین در انتخابات هم مشارکت نمی کنند. اما اعضا باید بدانند که اگر تحولی بخواهد در نظام مهندسی و ساخت و ساز مسکن در کشور صورت بگیرد و همچنین خوش بینی در میان مردم ایجاد شود باید در صحنه حضور داشته باشند و برای ایجاد تغییرات تلاش کنند. قطعا با کنار کشیدن، مسئله ای حل نمی شود.

ما امیدواریم سازمان نظام مهندسی در سال های آینده روی این مسیر حرکت کند و جامعه مهندسی را به سازمان خوشبین کنیم و آنها هم اعتماد بیشتری به سازمان کنند. بهره برداران و کارفرماها و مالکین هم از خدمات مهندسی سازمان استفاده بهینه کنند، اعتماد کنند و جامعه مهندسی را باور کنند؛ همانطور که مردم جامعه پزشکی را باور کردند.