به گزارش ایسنا، در ساعت ۱۴ و ۲۴ دقیقه روز گذشته یکشنبه ۲۱ بهمن ماه زمین لرزه‌ای با بزرگای ۵.۲ در محدوده بین دماغه بالا آمادگی جزیره قشم در حوالی بندر “لافت” (در جزیره قشم) و جنوب “بندر پهل” و جنوب شرقی “بندر خمیر” در عمق کانونی ۱۰ کیلومتری رخ داد.

رخداد این زمین‌لرزه با وحشت عمومی و خروج مردم از منازل مسکونی و محل کار خود همراه بوده است. اطلاعات دریافتی نشان دهنده آسیب دیدگی ساختمان، فرو افتادن تیرهای برق و ایجاد ترک و شکاف در زمین در مراکز جمعیتی واقع در جزیره قشم و نیز شهرها و آبادی‌های ساحلی استان هرمزگان است. محدوده اثر بیشینه شدت زلزله، در مناطق ساحلی با خاک نرم است که انتظار بزرگ‌نمائی و روانگرایی نیز در آنها می‌رود. با توجه به خاک نرم مراکز جمعیتی نزدیک به رومرکز زلزله، انتظار احساس شدت بیشتر از طرف مردم ساکن این مناطق می‌رود.

دکتر علی بیت اللهی، عضو هیأت علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا به پیش‌لرزه‌ها و پس‌لرزه‌های زلزله ۵.۲ لافت جزیره قشم اشاره کرد و یادآور شد: ساعاتی پیش از وقوع زمین‌لرزه ۵.۲ لافت، پیش‌لرزه‌ای به ثبت رسید. بررسی رخداد زمین‌لرزه‌های قبلی نشان می‌دهد که تنها در روز قبل یک زمین‌لرزه با بزرگی ۳.۱ در ۶۵ کیلومتری شمال غرب رومرکز به سمت شهر “لمزان” استان هرمزگان رخ داده، ولی زلزله ۵.۲ رخداد پس‌لرزه‌ای نداشته و حدود ۳ ساعت بعد از آن نیز پس‌لرزه‌ای در منطقه به وقوع نپیوسته است، ولی انتظار می‌رود پس‌لرزه‌هایی در پی داشته باشد.

وی در عین حال ادامه داد: در اثر تجمع تنش، امکان رخداد زمین‌لرزه‌های تأثیر گذار دیگری نیز وجود دارد به گونه‌ای که در ساعت ۱۸ و ۲۶ دقیقه و ۴۱ ثانیه روز ۲۱ بهمن، یک پس‌لرزه با بزرگی ۳.۷ و در عمق ۲۰ کیلومتری رخ داد.

بیت‌اللهی به لرزه‌خیزی یک ماهه اخیدر اطراف رومرکز زلزله ۵.۲ اشاره کرد و یادآور شد: بررسی زلزله‌های یک ماه اخیر اطراف رومرکز زلزله ۵.۲ بندر لافت نشان می‌دهد سمت شمال شرقی رومرکز به سوی “قلعه قاضی”، “تخت” و “سرگز” و از آن بالاتر در محدوده استان “کرمان” تجمع زمین‌لرزه‌ها بیشتر از سایر قسمت‌ها است.

دبیر کارگروه ملی زلزله و ابنیه در خصوص گسل مسبب زمین‌لرزه ۵.۲ روز گذشته لافت جزیره قشم، خاطر نشان کرد: سازوکار کانونی برای این زمین‌لرزه توسط EMSC (مرکز اطلاعات زمین‌لرزه اروپا) و یا USGS (مرکز اطلاعات زمین‌لرزه آمریکا) ارائه نشده است، ولی بر اساس نقشه مکانیسم زمین‌لرزه‌های منطقه که توسط سایت EMSC ارائه شده است، می‌توان مکانیسم فشاری را بر این زلزله و عملکرد گسل‌های راندگی شاخه‌های انتهایی سامانه گسل‌های زاگرس که در نهایت در خمش ساحل به سمت خشکی حوالی تنگه هرمز به هم همگرا می‌شوند را به عنوان نوع گسل مسبب زمین لرزه در نظر گرفت. البته GFZ آلمان، سازوکار امتداد لغز را برای زلزله ۵.۲ ارائه و بزرگی آن را ۵.۵ اعلام کرده است.

عضو هیأت علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، گسل‌های عبوری از مجاورت رومرکز زلزله ۵.۲ بندر لافت را شامل گسل “پیش ژرفای زاگرس” (ZFF) و شاخه‌های انتهایی سامانه گسلی “پیشانی کوهستان (MFF)” دانست و اظهار کرد: این‌که مرز بین جزیره قشم و حاشیه‌های ساحلی جنوب کوهستان، مسیر گذر این گسل‌ها است که در این زون به هم مجانب می‌شوند، با ابهام همراه است. بنابراین با توجه به موقعیت رومرکز زلزله و امتداد شاخه‌های انتهای سامانه‌های گسلی MMF و ZFF محتمل است که سگمنتی از سامانه گسلی ZFF (گسل پیش‌ژرفای زاگرس) به عنوان گسل مسبب زلزله ۵.۲ بندر لافت عمل کرده باشد.

بیت‌اللهی، “بندر پهل”، “چاه صحاری”، “باقی‌آباد”، “پل گلکان” و “بندر خمیر” در سواحل جنوبی استان هرمزگان و واقع در شمال رومرکز زلزله را به عنوان نزدیکترین مراکز جمعیتی در خط شمالی ساحلی خلیج فارس دانست و افزود: در جزیره قشم، بندر “لافت”، شهرک جدید “گورزین”، “پایی پشت” و “درگهان” نزدیکترین مراکز جمعیتی به رومرکز زلزله هستند.

وی اضافه کرد: دو شهر “بندر خمیر” و “درگهان” به عنوان نزدیکترن شهرها به رومرکز هستند که جمعیتی یکسان و حدود ۱۵ هزار نفر را دارند. بر مبنای آمار ۱۳۹۵، دو شهر مذکور حدود ۷۵۵۰ واحد مسکونی داشته که ۱۶۵۰ واحد آن اسکلت‌دار (عمدتاً بتنی) و مابقی فاقد اسکلت (حدود ۶ هزار واحد مسکونی فاقد اسکلت!) هستند که بیانگر پتانسیل بالای آسیب‌پذیری لرزه‌ای است.

این محقق حوزه زلزله آبادی‌های واقع در فاصله ۳۵ کیلومتری از رومرکز زلزله ۵.۲ بندر لافت را شامل ۶۶ آبادی با جمعیت کل ۹۱ هزار و ۵۰۴ نفر (طبق آمار ۱۳۹۵) ذکر کرد و گفت: این جمعیت در ۲۱ هزار و ۵۸۸ واحد مسکونی در منطقه سکنی گزیده‌اند. حدود ۴ هزار واحد مسکونی این ۶۶ آبادی و مرکز جمعیتی اسکلت‌دار و ۱۷ هزار واحد مسکونی فاقد اسکلت هستند که نشان‌دهنده آسیب پذیری به مراتب بالای مرکز روستایی این خطه است.

وی نکته مهم در ارزیابی ریسک زلزله این منطقه را واقع شدن مراکز جمعیتی بزرگ بر روی خطوط ساحلی و خاک‌های نرم دانست که با بزرگ‌نمایی دامنه ارتعاش در چنین خاک‌هایی مسلماً خسارت‌های بیشتری را در پی خواهد داشت.

بیت‌اللهی با بیان اینکه در “بافر” ۱۰ کیلومتری اطراف رومرکز زلزله ۵.۲، چهار مرکز جمعیتی “لافت”، “چاه صحاری”، “پل گل کنی” (بندر پهل) و “پل شرقی” با جمعیتی در حدود ۱۱ هزار و ۷۵۰ نفر قرار می‌گیرند که دارای ۲۷۶۰ واحد مسکونی هستند، اضافه کرد: از این میان حدود ۴۵۰ واحد اسکلت‌دار (عمدتاً بتنی) و مابقی فاقد اسکلت هستند. این واحدهای فاقد اسکلت که دارای حداقل مقاومت در برابر زلزله هستند، جمعیتی در حدود ۹۸۰۰ نفر را در ۱۰ کیلومتری اطراف زلزله ۵.۲ در خود جای داده‌اند. واضح است که ریسک لرزه‌ای در این منطقه به مراتب بالا و لزوم توجه به بهسازی و نوسازی واحدهای مسکونی امری مهم و جدی است.

مدیر مرکز زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی عمده خسارات زلزله ۵.۲ لافت را در بندر ” پهل” و ” لافت” دانست و ادامه داد: در ارتفاعات شمالی “بندر خمیر” ریزش‌های دامنه‌ای از ارتفاعات همراه با بلند شدن گرد و غبار گزارش و مشاهده شد، ضمن آنکه به دلیل خوردگی بتن، تعدادی تیرهای برق نیز دچار فرو ریزش شدند. سقف بازار “ارسلان” لافت نیز دچار خسارت شده است. ترک‌ها و شکاف‌هایی در دیوار ساختمان‌ها ایجاد شده و در تعدادی، دیوارها فروریخته است.

وی اضافه کرد: به نظر من با توجه به تیپ ساختمانی و خاک نرم، آمار خسارت‌های ساختمانی با بازرسی‌ها و ارزیابی‌های میدانی بیشتر خواهد بود. نکته مهم در ساختمان‌های بنایی و فاقد اسکلت این است که اغلب، خسارت‌های کم نیز، واحدهای مسکونی را از مدار استفاده، خارج خواهد کرد.

بیت‌اللهی با بیان اینکه در منطقه انتظار وقوع پس‌لرزه را داریم، اظهار کرد: ساختمان‌های ترک خورده و آسیب دیده خفیف، گاه در رخداد پس‌لرزه‌ها دچار فرو ریزش می‌شوند که لازم است به این نکته دقت شود.

وی با تاکید بر اینکه لرزه‌خیزی این خطه از جنوب کشور، با توجه به وجود گسل‌های مهم و کاری و فعال، امر واضحی است، خاطر نشان کرد: از سوی دیگر با توجه به قرارگیری مراکز جمعیتی استان هرمزگان در اغلب حالت‌ها بر روی خاک‌های نرم، احتمال آسیب و خسارت‌های عمده در زلزله‌های بزرگ وجود دارد. بر همین اساس پیشنهاد می‌شود به طور جدی در تغییر شاخص کیفی ساختمان‌ها و به‌ویژه ساختمان‌های روستایی اقدام جدی به عمل آید، ضمن آنکه کیفیت بتن در جنوب کشور و در خطوط ساحلی که دارای مراکز جمعیتی عمده هستند، نقش تعیین‌کننده‌ای در مقاومت ساختمان‌ها در برابر زلزله خواهد داشت که لازم است مسئولین استانی، برای کنترل‌های مرحله‌ای کیفیت بتن تمهیدات لازم را اندیشه کنند.

بیت‌اللهی با تاکید بر ضرورت جلوگیری از ساخت و ساز بر روی گسل‌ها و حرایم آنها، گفت: از این رو لازم است در فاز اول برای شهر “بندرعباس” حریم گسل‌های فعال تعیین شود و از استانداری درخواست توجه جدی به این امر مهم را داریم.

این گزارش از سوی دکتر علی بیت‌اللهی و دکتر طاها طباطبایی تهیه شده است.